Erzurum'daki Dev Projenin Yüzde 80’i Bitti

Anasayfa'ya Dön 12 Punto 14 Punto 16 Punto 18 Punto
Tüm EĞİTİM Haberleri 14.05.2019 16:50:00
ATASAM'a bağlı çalışacak Doğu Anadolu Gözlemevi’nin (DAG) inşaatının % 80’i tamamlandı.
Erzurum'daki Dev Projenin Yüzde 80’i Bitti

Sinan AYDIN'ın haberi...

 

RADARHABER / ERZURUM 

Erzurum’da yapımına 2012’de başlanan ve tamamlandığında Atatürk Üniversitesi Astrofizik Araştırma ve Uygulama Merkezi’ne (ATASAM) bağlı çalışacak Doğu Anadolu Gözlemevi’nin (DAG) inşaatının % 80’i tamamlandı. İnşaatında 25 işçinin çalıştığı ve 4 metre çapındaki teleskobuyla Türkiye'nin astrofizik alanında büyük sıçrama yapmasını sağlayacak merkez, Türkiye’nin de dünyadaki gururu olacak. Kalkınma Bakanlığı ve Atatürk Üniversitesi desteğiyle Atatürk Üniversitesi Astrofizik Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATASAM, 2012) Müdürlüğü bünyesinde başarıyla yürütülen DAG Projesi, Palandöken’in tepesinde yaklaşık 3 bin metre yükseklikte bir şantiyede devam eden çalışmalarda sona gelinmek üzere. 2020’de hizmete açılması beklenen Türkiye’nin en büyük teleskopu için şuana kadar 150 milyon TL’ye yakın bir para harcandı. Toplam maliyeti 200 milyon TL olan DAG projesinin inşaatına, 2012’de başlandı.

 

TÜRKİYE’NİN İLK KIZILÖTESİ TELESKOBU OLACAK

 

Türkiye’nin şimdiye kadarki en büyük teleskopu Antalya’daydı; Ruslarla ortak kurulan TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’ndeki 1.5 metre çapındaki teleskoptu. Artık 2020 yılından itibaren Türkiye’nin en büyük ve ilk kızılötesi teleskopu Erzurum’da kurulmuş olacak. İnşa edilen teleskopun çapı 4 metre. Çap büyüyünce daha sönük yerler daha iyi görülebiliyor. Sadece insan gözünün duyarlı olduğu dalga boyunda değil, kızılötesinde de gözlem yapılabilecek. Bu anlamda da Türkiye’nin ilk kızılötesi teleskobu Erzurum’da kurulmuş olacak.  Dünyadaki büyük gözlemevleri Hawaii ve Şili’de. Teleskop, oradaki projelerin buradan takibini sağlayacak. Konumu itibariyle stratejik bir boşluğu doldurmuş olacak. Üstelik sadece Türkiye’ye ait olacak. İstediğimiz verileri istediğimiz kadar paylaşacağız.

 

SOĞUK BU PROJE İÇİN BİR AVANTAJ

 

Doğu Anadolu Gözlemevi projesi aslında bundan 10 yıl önce bir hayalle başlamış... ODTÜ Fizik Bölümü’nden mezun olduktan sonra akademik kariyerini Akdeniz Üniversitesi’nde sürdüren, gözlemsel astronomi deneyimini buradaki TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nde kazanan Doç. Dr. Cahit Yeşilyaprak 2008’de Erzurum’a gelmiş. Yeşilyaprak verdiği bir röportajında projenin başlama hikayesini şöyle anlatıyor: ’’Atatürk Üniversitesi’nde o dönemin rektörü Prof. Yaşar Sütbeyaz’la Erzurum bölgesinin coğrafi ve atmosferik koşullarının mükemmel olduğunu gördük. Açık gece sayısı 250. Düşük nem kızılötesi gözlem için en önemli şey. Soğuk hava bize netlik için avantaj sağlıyor. Yüksek rakımda şehrin kirliliği ve ışığından uzağız. Buna rağmen dünyanın başka yerlerindeki teleskoplara ulaşım için saatlerce yolculuk yapmanız gerekir. Burada uçakla 2 bin metreye indikten sonra 30 kilometre yol gidiyorsunuz.

 

 

 

AYNA ALMANYA’DAN

 

Böylece küçük teleskop kurma fikri Türkiye’nin en büyük teleskobu projesine dönüştü. Üniversite böyle bir yatırımın arkasında durmaya karar verdi. Kalkınma Bakanlığı sunduğumuz projeyi kabul etti. 2013’te ATASAM kuruldu. Teleskopun mekanik ve optik üretimi Belçika’dan, kubbesi İtalya’dan gelecek. Yapımı iki yıl süren ayna Almanya’dan. Optik tasarım ve atmosferik etkileri ortadan kaldıran ekipmanı ve yazılımı yerli ekip tasarlayıp üretti. Çalışmalar son 4-5 yıldır Atatürk Üniversitesi Rektörümüz Sayın Prof. Dr. Ömer Çomaklı’nın desteğiyle son hızıyla devam ediyor. Hem gözlemevi hem de uzay bilimleri ve teknolojilerine destek veren araştırma merkezi haline geldik.”

 

GALAKSİLER, YILDIZLAR VE GEZEGENLER ARASI ORTAMI GÖZLEMLEYECEĞİZ

 

Dağın tepesindeki bu hassas inşaat için 25 işçi çalışıyor. Kubbe yaz ortasında yerleştirilmeye başlanacak. Teleskop da seneye gelmeye başlayacak. Peki sonra Türkler uzayda neleri gözlemleyecek? Doç. Yeşilyaprak yanıtlıyor: “2020’ler büyük astronomik keşiflerin ses getireceği yıl olacak. Evrenin nasıl oluştuğu çözüldü. Karanlık madde ve enerjinin keşfinden sonra detaylarının üzerinde çalışılıyor. Daha uzaktaki daha yaşlı evrenleri görebilmek için bir rekabet var. Türkiye yeni keşiflere yeni teleskopuyla hazır olacak. Teknoloji ve bilim treninin vagonlarından birine atlamış olacağız. Gökyüzünde aklınıza gelen her şeyi gözlemleyebileceğiz; galaksiler, yıldızlar, gezegenler arası ortamlar... Üretilecek teknoloji gündelik hayatımıza da yansıyacak. Böyle gözlem evlerinin olduğu yerler kıymetlenir. Türkiye’nin en büyük teleskopunun olduğu Erzurum’da farkındalık artacak. Çok sayıda yabancı uzman bölgeye gelecek. Türkiye’de son 5 yıldır temel bilimlere olan ilgi azalmıştı. Beyin göçünü geriye çevirecek.”

 

200 MİLYON MALİYET

 

DAG'ın şu ana kadar maliyetinin 150 milyon lira olduğunu belirten Doç. Yeşilyaprak, verdiği röportasda açıklamalarına şöyle devam ediyor:  "Projenin tamamlanması için birkaç aşama daha var. Bu aşamalarla beraber yaklaşık 200 milyon TL'ye mal olmuş olacak. Gözlemevi tamamlandığında ilk beş yıl için 45 kişiyi istihdam edecek. Proje, uzay bilim ve teknolojileri açısından büyük bir adım. Astronomide Türkiye'nin bir yeri vardı ama bu çaptaki teleskopla daha büyük işlerin daha büyük keşiflerin kapısını açıyoruz."

 

Doğu Anadolu Gözlemevi Projesi (DAG), Anadolu’nun zirvesi Erzurum’da Türkiye’nin en büyük ve ilk kırmızı öte teleskobuna sahip gözlemevidir…İnsanoğlu binlerce yıldır evreni kavrayabilmek, yıldızların, galaksilerin vb. bütün gök cisimlerinin oluşumunu ve yapılarını anlamak, birbirleriyle olan etkileşimlerini araştırmak, elde edilecek her türlü bilgi ve teknolojiyi insanlığın hizmetine sunmak ve Dünya’da söz sahibi olabilmek amacıyla sürekli evreni gözlemektedir. Farklı dalgaboylarında yapılan gözlemleri belirleyen temel faktörler; gözlem yeri (yüksek rakım, altyapı, ışık ve toz kirliliğinden uzaklık, kolay ulaşılabilirlik, iletişim vb.), atmosferik etkiler (sıcaklık, nem oranı, açık gece sayısı, rüzgar hızı vb.) ve gözlem araçlarıdır (teleskop, ayna, alıcılar vb.). Ülkemizdeki optik teleskopların tamamı görsel bölgede gözlem yapmaktadır. Bu teleskopların en büyüğü ise, Antalya’da TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’ndeki Türk-Rus ortaklığıyla kurulmuş, 150 cm çaplı teleskoptur. Kızılötesi (IR) dalgaboyu, doğası gereği “ısının” bir kaydı olduğundan, bu dalga boyundaki astronomi gözlemlerinde insan ve doğa kaynaklı ısı kaynaklarından uzak kalınmalıdır; yani atmosfer ve çevre koşullarının çok uygun olması gerekmektedir.

 

DAG PROJESİ 3 AŞAMALI BİR PROJE

 

Palandöken Dağı (3175 m rakımlı) ve çevresindeki Karakaya Tepeleri’nin (3170 m rakımlı) astronomik açıdan büyük bir potansiyele sahip ve Dünya’nın sayılı zirvelerinden birisi 

Bu amaçla hazırlanmış olan “Doğu Anadolu Gözlemevi” (DAG) Projesi öncelikle 2011 yılında etüd ertesi yıl 2012 yılında ise esas proje olarak (2011K120230) Kalkınma Bakanlığı’nca kabul edilmiştir. DAG Projesi’nin bilimsel, toplumsal, ekonomik hedefleri ve faydaları; Dünya’nın uzaya açılan önemli bilimsel araştırma merkezlerinden birinin kurulması ve bilimsel alanda uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi, Türkiye’nin uzay bilimleri ve teknolojileri konusunda ihtiyacı olan insan gücünün yetiştirilmesi ve bilim tarihinde yer alan önemli bilim ve düşünce adamlarıyla bütünleşmesini sağlayacak örnek bir araştırma merkezinin hayata geçirilmesi, Türkiye’nin uluslararası bilimsel yayın sayısının artırılması ve daha saygın bir yere getirilmesi, tamamı ülkemizin bilimadamlarına ait ilk ve en büyük ölçekli teleskopa sahip olunması, bölgenin tarih, kültür, turizm ve sportif alanlarda dünyaya daha fazla tanıtılması, Doğu Anadolu Bölgesi’nde bilgi ve teknolojiye dayalı alternatif sektörlerin geliştirilmesi yoluyla bölge ekonomisine katkı sağlanması, bölge gençlerinin eğitim düzeyinin artırılması ve toplumun bütün katmanlarının özellikle de gençlerin bilim ve teknolojiye yönelmesinin sağlanması, gözlemevine gelecek dünyaca ünlü yabancı bilimadamları sayesinde Türkiye’nin uluslararası bilim camiasında görünürlülüğünün ve saygınlığının daha da artırılması, Erzurum’un kültürel ve tarihi kongreler dışında bilimsel bir kongre merkezi haline getirilmesi, birçok bilim dalının kaynağı durumunda olan astronomi biliminin toplumun her kesiminin ilgisine ve istifadesine sunulması, Palandöken Dağı ve Karakaya Tepeleri’nin kış turizmine katkısının artırılması, olarak sıralanabilir. Ayrıca, Dünya üzerinde konumsal olarak Erzurum, Türkiye, hatta Orta Doğu ve civarında bu ölçekte büyük gözlemevleri bulunmaması, Dünya’daki mevcut gözlemevlerinin bir kısmının ışık ve hava kirliliği tehdidine maruz kalmaları nedeniyle, proje kapsamında kurulacak büyük ve modern bir gözlemevinin, uluslararası bilim insanları arasında ilgi odağı olacağı çok açıktır.

 

Kalkınma Bakanlığı ve Atatürk Üniversitesi desteğiyle Atatürk Üniversitesi Astrofizik Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATASAM, 2012) Müdürlüğü bünyesinde başarıyla yürütülen DAG Projesi sayesinde,Türkiye’nin en büyük çaplı (4 m) hem görsel (VIS) hem de yakın kırmızı ötesi (NIR, <3 micron) bölgede gözlem yapacak teleskobuyla, astronomi, astrofizik ve uzay bilimleri alanlarında uluslararası düzeyde projelerin ve ortak çalışmaların yürütüleceği büyük bir gözlemevinin altyapıları ve üst yapılarıyla (teleskop, kubbe, gözlemevi – enerji – hizmet binaları gibi) birlikte kurulması devam etmektedir (2012 – 2019).

DAG Projesi, 3 aşamalı bir proje olup; ilk aşaması teleskop, kubbe, binalar ve altyapısıyla gözlemevi kurulmasından oluşan DAG Projesi’dir (2012 – 2019),

ikinci aşaması Odak Düzlemi Aygıtları’nın (ODA) alımı, tasarımı, yapımı ve bir Optik Laboratuvarı kurulmasından oluşan ODA Projesi’dir (2016 – 2019),

üçüncü aşaması ise 4 m’ye kadar olan bütün ayna ve uzay – uydu ekipmanlarının kaplanacağı Ayna Kaplama Sistemi’nden (AKS) oluşan AKS Projesi’dir (2018 – 2020).    

Etiketler : ,
YORUMLAR Yorum Yazın
Yorum Yazın Kapat
 
 
İsim :
 
 
 
 
 

En Son Haberler